Stamcellen redden de wereld (nog) niet

17-10-2005

Leuvens hoogleraar Marc Boogaerts relativeert wonderverhalen

,,Stamcellen geven blind meisje zicht terug.'' ,,Stamcellen maken vrouwen weer jong.'' Slechts twee krantenkoppen uit de Britse weekendkranten. Zo langzamerhand lijken stamcellen hét nieuwe tovermiddel te worden. Alles kan ermee worden genezen. Leuvens hoogleraar Marc Boogaerts pleit voor redelijkheid. ,,Veel komt uit het rijk van de fantasie.''

,,Ik ben te vroeg geboren. Wat allemaal zal kunnen met stamcellen, zal ik niet meer meemaken''

Marc Boogaerts

Hoogleraar KU Leuven

De enige toepassing waarvan het effect zwart op wit is bewezen, is bij de behandeling van leukemie en bij sommige andere kankers. Daar worden stamcellen al twintig jaar gebruikt. Voorts denken we dat stamcellen nuttig kunnen zijn bij acute hartinfarcten. Alle andere toepassingen zijn niet bewezen. Heel vaak nemen mensen hun wensen voor werkelijkheid.''

Marc Boogaerts windt er geen doekjes om: stamcellen zullen niet alle ziektes de wereld uit helpen. Althans nog niet morgen. En hij weet waarover hij spreekt. Boogaerts is coördinator van het Leuvense stamcelinstituut, waarbij ook de wereldvermaarde Belgische stamcelwetenschapper Catherine Verfaillie is betrokken. Hij wijst er wel op dat er nog gebieden zijn waarbij men verwacht dat stamcellen heil kunnen brengen.

,,Zo werken we in Leuven aan onderzoek over het effect van stamcellen bij hersen- en zenuwziekten, bij de behandeling van herseninfarcten en de ziekte van Parkinson. Maar specialisten voorspellen dat het nog minstens vijf tot vijftien jaar zal duren voor we stamcellen ook echt zullen inschakelen. Vooral omdat we wat betreft de nevenwerkingen in het duister tasten.''

,,Een andere toepassing waarbij we relatief snel zullen weten of stamcellen effect hebben, is bij de behandeling van suikerziekte. Een Belgische groep onderzoekers van de VUB verricht daarnaar onderzoek op wereldniveau. Bij één ziekte weten we onderhand dat stamcellen niét helpen: Alzheimer. Die ziekte is te gecompliceerd om met een eenvoudige stamcelingreep op te kunnen lossen.''

Eén patiënt, vijf foetussen

Alle andere wonderverhalen behoren volgens Boogaerts dan ook tot het rijk van de fantasie. ,,Dokters draaien mensen een rad voor de ogen. Zoals degenen die menselijke stamcellen inspuiten om vrouwen jonger te houden. Of het bekende verhaal van de Vlaming die voor de behandeling van zijn spierziekte ALS naar een Chinese wonderdokter trok. Die dokter heeft nog altijd niet kunnen aantonen dat zijn behandeling ook écht werkt. Meer nog: hij blijft heel wazig over de nevenwerkingen. Om nog maar te zwijgen van de ethische vragen. Om één patiënt te helpen, heeft hij vijf foetussen nodig.''

Vooral over de neveneffecten van al die duistere behandelingen, maakt Boogaerts zich zorgen. ,,Ik vergelijk stamcellen altijd met een kerncentrale. Als alles goed loopt en onder controle blijft, is er geen probleem. Gaat er ergens iets fout, zoals pakweg in Tsjernobyl, dan doet het veel meer kwaad dan goed. Dan wordt zelfs al het goede vernietigd.''

Pleit hij voor redelijkheid, tegelijk laat Boogaerts toch ook de deur op een kiertje. ,,Met stamcellen zullen we misschien niet de wereld veranderen, de geschiedenis veranderen we er wel mee. Zo zijn nu al sommige levertransplantaties niet meer nodig omdat we via stamcellen leverweefsel kunnen laten groeien. Ik denk vaak dat ik te vroeg geboren ben. Ik zal al de praktische toepassingen niet meer gerealiseerd zien. Wetenschap evolueert. Als ik één ding geleerd heb, is het wel: zeg nooit nooit'.''

Hans-Maarten POST