Verslag wetenschappelijk congres ENCALS

Met steun van ALS Liga België vzw

Eigen verslag ENCALS congres - Klik hier

Afgelopen 22 tot en met 24 mei was het ENCALS congres in Leuven. ENCALS is het European Network for the Cure of ALS. Dit netwerk van Europese ALS Centra organiseert jaarlijks een wetenschappelijk congres.

Deze centra werken steeds meer samen om nog beter onderzoek te kunnen doen naar ALS en om zo snel mogelijk een behandeling te vinden. Op het congres deelden wetenschappers wereldwijd hun resultaten. Prof. Leonard van den Berg, coördinator van het ALS Centrum Nederland en voorzitter van ENCALS, opende het congres.

Een belangrijke constatering was dat er de afgelopen jaren meer over ALS is ontdekt dan in de hele eeuw daarvoor!

Genmutaties en ALS
Er was veel aandacht voor de gevolgen van mutaties in ALS genen voor de processen binnen motorische zenuwcellen. Genmutaties die tot nu toe gevonden zijn leiden allemaal tot ophopingen van eiwitten binnen de cel. SOD1, C9orf72, FUS en TDP43 mutaties en de gevolgen hiervan in de motorische zenuwcellen kwamen veelvuldig aan bod. In onder andere gistcellen, muismodellen, zebravissen en fruitvliegjes worden de gevolgen van deze mutaties onderzocht. TDP43 en FUS eiwitten hebben belangrijke functies in bijvoorbeeld het binden van RNA. Bij ALS patiënten met een mutatie in een van deze genen zijn er ophopingen van eiwitten te zien in het cytoplasma van de motorische zenuwcel. Het is nog niet bekend wat uiteindelijk leidt tot de celdood van de motorische zenuwcel. Hypotheses zijn dat de ophoping van eiwitten toxisch is of de ophoping van ongebonden RNA. Maar door de mutatie kan het gen ook zijn oorspronkelijke functie minder goed uitoefenen en dit zou ook een oorzaak van de celdood kunnen zijn. Verschillende labs blijven zich richten op het ontrafelen van deze processen en proberen op de destructieve processen in te grijpen.

Een mutatie in het C9orf72 gen verklaart ongeveer 30% van de familiaire ALS. De functie van dit gen is nog niet bekend. Het gemuteerde gen heeft een zogenaamde repeat expansie (overbodige herhaling van een deel van het gen). Hierdoor ontstaat een eiwit met een lang overbodig stuk waaraan RNA bindende eiwitten zoals TDP-43 blijven plakken en tot ophopingen zorgen in het cytoplasma.

Dr.  Don Cleveland uit de Verenigde Staten vertelde over onderzoek naar de mogelijkheden voor gentherapie bij patiënten met de C9orf72 mutatie. Met gene silencing technieken probeert men de repeat expansie onschadelijk te maken. Dit onderzoek laat goede resultaten zien in het lab, in diermodellen en in gekweekte motorische zenuwcellen (iPSc). Het onderzoek zal worden voortgezet naar onderzoek in mensen, om de gentherapie te testen op veiligheid voor mensen en op effectiviteit tegen ALS. Er zijn echter nog vele hobbels te nemen. De vele negatieve trials in ALS laten zien dat ALS niet gemakkelijk te vertragen of stop te zetten is.

Invloed van ALS op het brein
Er was ook aandacht voor de gevolgen van ALS in het brein. MRI onderzoek laat zien dat de motorische hersenschors bij ALS-patiënten dunner wordt. Dit betreft niet alleen de motorische zenuwcellen in de hersenen, maar ook delen van het brein die niet met bewegen te maken hebben. De betekenis hiervan is nog niet helemaal duidelijk. Het wordt wel steeds duidelijker dat een minderheid van ALS-patiënten cognitieve klachten heeft. Maar ook bij patiënten zonder cognitieve klachten zijn de veranderingen in het brein omvangrijker dan alleen de motorische zenuwcellen. Onderzoekers op dit gebied hopen duidelijk te krijgen wat de gevolgen van ALS in het brein zijn. Zij onderzoeken bijvoorbeeld of in de toekomst MRI beelden van patiënten mogelijk kunnen worden gebruikt om een prognose te geven. Een van de verre toekomstbeelden in dit onderzoeksgebied is dat een MRI beeld al kan laten zien of een therapie werkt, nog voordat afgewacht moet worden hoe snel of langzaam een ALS-patiënt achteruit gaat. Echter, er moet nog veel onderzoek naar de gevolgen van ALS in het brein worden gedaan voordat we goed weten wat er precies in het brein gebeurt en of dit prognostische waarde heeft.

Invloed van omgevingsfactoren op het risico op ALS
En tenslotte was er ook epidemiologisch onderzoek. Dit type onderzoek kijkt of ALS vaker voorkomt in bepaalde regio’s en of voeding en andere omgevingsfactoren invloed hebben op het risico op ALS. In verschillende onderzoeken is gebleken dat roken een risicofactor is voor ALS en dat matig alcoholgebruik de kans op ALS iets verkleint. Er is geen duidelijk verband gevonden met voeding.

De hoofdsprekers op het congres waren:

• Dr. Don W. Cleveland, Professor of Medicine, Neurosciences, and Cellular and Molecular Medicine, Ludwig Institute for Cancer Research, La Jolla, California – USA
• Dr. Jonathan Glass (Invited speaker Thierry Latran Foundation), Professor, Neurology and Pathology, Emory University School of Medicine, Atlanta – USA
• Dr. Michael Sendtner, Professor, Chairman Institute of Clinical Neurobiology, University of Würzburg, Institute for Clinical Neurobiology, University of Wuerzburg – Germany
• Dr. Aaron D. Gitler, Associate Professor of Genetics, Development of Genetics, Stanford University School of Medicine, Stanford – USA

Het congres werd besloten met het voornemen ook dit jaar weer meer en hechter samen te werken. Het ALS Centrum Nederland werkt hieraan in verschillende internationale projecten (Euro-MOTOR, SOPHIA en STRENGHT). In samenwerking kunnen de centra beter onderzoek doen om een behandeling voor ALS te vinden. In mei 2015 zal het congres plaatsvinden in Verbania, Italië.

Voor meer informatie over ENCALS en toekomstige congressen kijk op www.encals.eu

Groepsfoto deelnemers ENCALS congres 2014 te Leuven

Bron: ALS Centrum Nederland