Belgische crack in breinonderzoek wint prijs van 1 miljoen euro

Terug naar ALSjeblief

25-01-2021

Belgische crack in breinonderzoek wint prijs van 1 miljoen euro

Pierre Vanderhaeghen staat aan het hoofd van het gelijknamige Vanderhaeghen Lab aan het VIB-KU Leuven Centrum voor Hersenonderzoek en doceert aan de KU Leuven en de ULB 

Pierre Vanderhaeghen, een wereldtopper in hersenonderzoek, wint de Prijs Generet voor zeldzame ziekten, beheerd door de Koning Boudewijnstichting. 'Deze prijs geeft me vrijheid.'

In zijn jeugd raakte Pierre Vanderhaeghen in de ban van ons brein toen zijn vader, een neurowetenschapper, er eentje mee naar huis nam en ze het samen in de keuken dissecteerden. Anno 2021 is hij een internationaal vermaard neurowetenschapper, na ruim 25 jaar onderzoek naar hersenontwikkeling.

Maandag kreeg Vanderhaeghen, if die eerder al de prestigieuze Francqui-prijs won, van een internationale jury de Prijs Generet voor zeldzame ziekten, die de Koning Boudewijnstichting beheert en hem 1 miljoen euro oplevert.

‘Nieuwsgierigheid, naar waar het fout loopt en hoe we dat kunnen oplossen, is mijn drijfveer’, zegt Vanderhaeghen. Hij staat aan het hoofd van het gelijknamige Vanderhaeghen Lab aan het VIB-KU Leuven Centrum voor Hersenonderzoek en doceert aan de KU Leuven en de ULB, zijn alma mater.

‘Hersenonderzoek is moeilijk, omdat je relatief weinig leert als je met de cellen in het laboratorium, in petrischaaltjes, werkt. Het is het complexe samenspel van verschillende soorten cellen in ons hoofd dat bepaalt hoe de ontwikkeling verloopt en die je ‘in vivo’ moet kunnen bestuderen. Maar dat kan moeilijk bij patiënten, omdat geregeld biopsieën nemen veel te invasief is.’

Maar dankzij twee doorbraken - die hem 15 jaar onderzoek kostten - vond Vanderhaeghen een oplossing. ‘Een eerste belangrijke stap was dat we vonden hoe je een specifiek type menselijke stamcellen kan laten ontwikkelen tot zenuwcellen. Vervolgens konden we die transplanteren naar de hersenen van muizen, die erg geschikt zijn omdat hun brein dicht bij dat van ons ligt.’ 

‘We zagen dat die menselijke hersencellen hun eigen ontwikkelingstempo behielden. En dat het timingsmechanisme dus vanuit de cel gestuurd wordt, en niet bijvoorbeeld door de hormonen van de moeder. Bovendien zagen we dat de menselijke zenuwcellen integreren met de muizenhersenen. Met andere woorden: ze werken, zonder muizencellen te worden.’

Dankzij zijn muizenmodel kan Vanderhaeghen de ontwikkeling van onze hersenen gedetailleerder bestuderen. ‘Nu kunnen we op cellulair en moleculair niveau kijken. Die resolutie heb je niet met een hersenscan.’

De link met zeldzame ziekten is dat vele ervan veroorzaakt worden door genetische mutaties die leiden tot fouten in de hersenontwikkeling. ‘We vermoeden dat bij een groot aantal de fout zit in een te trage of te snelle ontwikkeling.’

Film opnieuw afspelen

Vanderhaeghen begon al onderzoek naar het RETT-syndroom en MECP2-duplicatie, die tot zware ontwikkelingsstoornissen leiden. ‘Bij patiënten is het MECP2-gen verdubbeld, waardoor ze te veel MECP2-eiwit aanmaken. Wij transplanteren cellen van de patiënt, die alle genetische informatie bevatten, naar een muis. Zo kan je de film van de ziekte opnieuw afspelen en zien hoe die cellen zich ontwikkelen.’

De komende jaren wil Vanderhaeghen beter begrijpen wat zich afspeelt in menselijke zenuwcellen bij zeldzame ziekten. ‘Ik kan onmogelijk een termijn plakken op behandelingen, maar denk aan medicatie die bijvoorbeeld bij MECP2-duplicatie de overmatige eiwitniveaus verlaagt. Ons muizenmodel kan perfect dienen voor onderzoek naar talloze zeldzame aandoeningen.’  

De 1 miljoen euro van de Generet-prijs geeft Vanderhaeghen vooral zuurstof. ‘In België en in Europa is het moeilijk om middelen te vinden. De farmasector is vooral geïnteresseerd in aandoeningen waar veel patiënten aan lijden. Deze prijs geeft me de vrijheid om ‘high gain, high risk’-experimenten te doen.’

 

Nico Schoofs

Bron: De Tijd

Share